Legal compliance by design in de infectieziektebestrijding (2/4)

De WPG

De Wet Publieke Gezondheid (WPG) heeft een belangrijke rol in het beschermen van de volksgezondheid in Nederland. De WPG is een belangrijk fundament voor de infectieziektebestrijding. De WPG biedt het wettelijke kader voor preventieve en beschermende maatregelen, zoals het voorkomen en vroegtijdig opsporen van ziekten. Preventie staat centraal in de WPG. Een goede informatievoorziening is essentieel om dit te bereiken.
Dit is het tweede deel in een reeks artikelen over de impact van wet- en regelgeving op informatievoorziening van de infectieziektebestrijding. In het vorige artikel is een introductie gegeven van de WPG en de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Ook is er uitgelegd waarom het belangrijk is om wet- en regelgeving goed te begrijpen voordat de informatievoorziening wordt ontwikkeld door het toepassen van Legal compliance by design.
In dit artikel wordt geanalyseerd op welke wijze de WPG invloed heeft op de informatievoorziening in de infectieziektebestrijding.

Tranches en aanpassingen in de WPG

De regering heeft ervoor gekozen om te werken met tranches voor diverse aanpassingen in de WPG. Dit maakt het mogelijk verschillende onderwerpen die betrekking hebben op infectieziektebestrijding apart uit te werken. Deze werkwijze biedt de flexibiliteit om onderwerpen die rijp zijn voor wetgeving aanhangig te maken, waardoor stapsgewijs de WPG kan worden aangepast en ingericht ten behoeve van het versterken van de pandemische paraatheid. Op dit moment is de eerste tranche in werking getreden, de tweede bevindt zich in het wetgevingsproces en een derde is in voorbereiding. Deze tranches volgen elk een eigen tijdspad ¹.

Eerste tranche: Bevoegdheidsgrondslag voor collectieve maatregelen

De eerste tranche van de WPG is op 20 juni 2023 in werking getreden ². Deze aanpassing creëert een wettelijk kader voor het nemen van collectieve maatregelen tijdens epidemieën, zoals die van infectieziekten behorend tot groep A1 (bijvoorbeeld COVID-19) ³. Hierdoor kunnen maatregelen zoals afstand houden, hygiëneregels en quarantaineverplichtingen sneller worden ingevoerd. Voorheen konden deze maatregelen alleen via noodverordeningen worden afgekondigd.
Nu kan het parlement betrokken worden bij het nemen van beslissingen over maatregelen en er zijn mechanismen ingevoerd om regelingen aan te vechten als ze niet meer proportioneel zijn. Dit geeft het parlement meer controle over hoe er wordt opgetreden tijdens een gezondheidscrisis ⁴.

Tweede tranche: Directe sturing op GGD’s

De tweede tranche regelt twee zaken ⁵:

1. Allereerst wordt een directe sturingsbevoegdheid van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport op de directeur Publieke Gezondheid (dPG) van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) in geval van een epidemie wettelijk geborgd. Deze sturingsbevoegdheid heeft betrekking op het treffen van medisch-operationele maatregelen door de GGD bij de bestrijding van een epidemie van een infectieziekte behorend tot groep A of een directe dreiging daarvan.
2. Daarnaast wordt voorzien in een grondslag om regels te kunnen stellen over de wijze waarop het college van burgemeester en wethouders de GGD de taken in het kader van de algemene infectieziektebestrijding laat uitvoeren. Op deze manier kan via kaderstelling worden gestuurd op een meer uniforme werkwijze van de GGD’en ⁶.

Dit wetsvoorstel is in afwachting op behandeling in de Tweede Kamer ⁷.

Derde tranche: Gegevensuitwisseling

De derde tranche bevindt zich in de voorbereidingsfase. Deze tranche ziet op grondslagen voor (elektronische) gegevensuitwisseling in het kader van infectieziektebestrijding. De inzet van deze tranche is voorzien in nieuwe grondslagen en het verbeteren van bestaande grondslagen voor het uitwisselen van noodzakelijke gegevens bij de infectieziektebestrijding en pandemiebestrijding in het bijzonder ⁸.

Onderliggende (voorlopige) thema’s zijn:

1. Meldingsplicht: Het eerste thema van de derde tranche heeft betrekking op aanpassingen in het kader van de meldingsplicht bij infectieziekten. In de huidige WPG is de meldingsplicht onvoldoende toekomstbestendig en flexibel uitgewerkt. Zo wordt bijvoorbeeld bekeken of differentiatie in de meldplicht mogelijk is voor verschillende ziekteverwekkers, zodat afhankelijk van een infectieziekte kan worden gekeken welke gegevens noodzakelijk zijn om te delen. Daarnaast staat in de WPG dat voor het bron- en contactonderzoek onder andere adresgegevens worden doorgegeven, terwijl tegenwoordig een e-mailadres of telefoonnummer meer geëigende middelen zijn om contact op te nemen. Het vermelden van specifieke persoonsgegevens op wetsniveau maakt het systeem rigide op het moment dat in de toekomst andere middelen gangbaar zijn voor communicatie.
2. Internationale gegevensuitwisseling: Op zowel internationaal als EU niveau geldt een aantal verplichtingen voor het aanleveren van gegevens. De grondslagen voor internationale gegevensuitwisseling lijken op dit moment onvoldoende verwerkt in de WPG. Hier zal daarom een nadere analyse op plaatsvinden.
3. Datagebruik ten behoeve van infectieziektebestrijding: Tijdens de COVID-19-pandemie zijn belemmeringen ervaren als gevolg van beperkte of te onduidelijke grondslagen om gegevens uit te wisselen, die bijvoorbeeld nodig zijn voor monitoring, surveillance en onderzoek van infectieziektebestrijding.

Impact op de informatievoorziening

Ten aanzien van de verplichtingen aan de informatievoorziening wordt opgemerkt dat deze vrij summier worden weergegeven in de WPG. Wel wordt verwezen naar de – thans in voorbereiding zijnde – derde tranche van de WPG. Onderstaand enkele passages in de huidige tranche van de WPG waarin de gevraagde deelgebieden summier aan bod komen.

Informatie

• Art. 4 WPG: ‘Bij algemene maatregel van bestuur kunnen regels worden gesteld met betrekking tot het verstrekken van niet tot een persoon herleidbare systematische informatie door het college van burgemeester en wethouders aan Onze Minister inzake de uitvoering van deze wet en kan deze verstrekking verplicht worden gesteld.’
• Art. 12 WPG: ‘Onze Minister draagt ervoor zorg dat aan de informatieverplichtingen, voortvloeiende uit de Internationale Gezondheidsregeling , wordt voldaan ⁹.’
• Art. 58y WPG: ‘De burgemeester verstrekt desgevraagd aan Onze Minister gegevens en inlichtingen die hij voor de statistiek, informatievoorziening en beleidsvorming met betrekking tot de uitoefening van bevoegdheden op grond van dit hoofdstuk nodig hee ft. De gegevens en inlichtingen worden kosteloos verstrekt door tussenkomst van de voorzitter van de veiligheidsregio.’

Applicaties

• Art. 5 lid 3 sub b WPG: ‘Het college van burgemeester en wethouders draagt er zorg voor dat bij de uitvoering van de taak, bedoeld in het eerste lid, gebruik wordt gemaakt van: …. (b) digitale gegevensopslag, onder bij regeling van Onze Minister te stellen eisen aan de daarbij te gebruiken software, voor zover het gaat om vastleggen van patiëntgegevens als bedoeld in artikel 7:454 van het Burgerlijk Wetboek.’

Conclusie

De aanpassingen in de WPG tonen aan hoe belangrijk het is om wet- en regelgeving zorgvuldig te analyseren bij het ontwikkelen van informatievoorziening. Op basis van de analyse van de WPG kan geconcludeerd worden dat het analyseren van alleen de huidige wet- en regelgeving onvoldoende is om ervoor te zorgen dat de informatievoorziening compliant is met de wet- en regelgeving. Er zal vooruit gekeken moeten worden om tijdig wijzigingen in de wet- en regelgeving te signaleren. Op deze manier kan de impact op de informatievoorziening bepaald worden en de nodige maatregelen genomen worden.

1. Zie tevens ‘Juridische handreiking gegevensdeling in de infectiebestrijding’, RIVM, pag 13. ↩︎
2. https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2023-204.pdf ↩︎
3. Met de inwerkingtreding van de Eerste tranche wijziging WPG (Stb. 2023, 184) is de voormalige groep A opgesplitst in de groepen A1en A2. Groep A2 behelst de infectieziekten die voorheen waren ingedeeld in groep A, deze zijn benoemd in artikel 1, onderdeel e, WPG). Een infectieziekte kan worden ingedeeld in groep A1, indien de ziekte een pandemisch potentieel heeft en het belang van de
   volksgezondheid dit vordert. ↩︎
4. https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/12/20/tweede-kamer-stemt-in-met-eerste-aanpassing-wet-publiekegezondheid ↩︎
5. https://www.internetconsultatie.nl/tweedetranchewijzigingwpg/b1 ↩︎
6. https://wetgevingskalender.overheid.nl/Regeling/WGK013912 ↩︎
7. https://wetgevingskalender.overheid.nl/Regeling/WGK013912 ↩︎
8. https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20230330/brief_regering_planning_van_de/document3/f=/vm1xiyzpptzx.pdf ↩︎
9. https://wetten.overheid.nl/BWBV0006969/2016-07-11 ↩︎